Montevideo Pakhuizen
De Montevideo magazijnen op ’t Eilandje in Antwerpen zijn een opmerkelijk gebouwencomplex en vormen een solitaire landmark op het stenen maaiveld langs de Schelde. Ze vervullen een bijzondere functie als schakel tussen de oude stad en de nieuwe haven, en vormen het maritieme geheugen van Antwerpen. Centraal op de dokken en in het hart van de geschiedenis krijgen deze voormalige pakhuizen, die beschermd zijn als monument, een toekomstgerichte bestemming.
Programma Kantoren, parking, horeca, appartementen
Opdrachtgever THV Montevideo
Status Opgeleverd
Periode 2007 ― 2023
Oppervlakte 37.000 m²
IN SAMENWERKING
Fotograaf Pascal Vandecasteele Productions, Gert Cornelis
De restauratie kadert binnen een algemene opwaardering van de buurt aan het Kattendijkdok op ’t Eilandje. Enkele nieuwe landmarks in de omgeving zijn het Museum aan de Stroom (MAS), de Red Star Line en de zes woontorens op de Westkaai. De Montevideo Residence, bestaande uit de historische pakhuizen en een nieuwe voorbouw aan het Limaplein, maakt nu deel uit van deze serie monumenten en iconen, gekenmerkt door een verweving van verschillende functies en trajecten.
In de historische pakhuizen wordt in totaal 12.000 m² aan kantoor- en commerciële ruimtes gerealiseerd. De nieuwbouw bestaat uit een luxueus wooncomplex met 16 appartementen en 2 horecagelegenheden. In de ondergrondse publieke parkeergarage zijn er ruime parkeermogelijkheden beschikbaar.
Industriële architectuur
De Montevideo magazijnen werden in 1897 opgericht door het stadsbestuur van Antwerpen in het kader van de nieuwe ontwikkelingen van ’t Eilandje. Hiervoor werd een beroep gedaan op de stadsingenieur F. De Winter. De herkenbare industriële architectuur was typerend voor de oude Antwerpse haven: grote, hoge ruimtes met vrije opdelingsmogelijkheden en een interessante lichtinval via een naar het noorden gerichte lichtstraat. Het ontwerp combineerde voor die tijd vooruitstrevende technieken, zoals het gebruik van raekemdaken en polonceauspanten. Een opvallend gegeven voor een industrieel gebouw is de ornamentiek op de buitengevel, die verwijst naar de Antwerpse gloeiperiode in de 16e eeuw. Die wordt gekenmerkt door de typische bak- en zandsteenstijl; De gevel is een opeenvolging van manke tuitgevels, gemarkeerd door een zware arduinen plint, speklagen en omlijstingen van witte natuursteen, ritmerende pilasters, bakstenen sierbanden en lijstwerk.
Opslag van goederen
De Montevideo magazijnen halen hun naam bij hun vroegere functie: de opslag van goederen uit het verre Montevideo, de hoofdstad van Uruguay. Aanvankelijk dienden de pakhuizen voor de opslag van huiden, maar later werden ze ingenomen door het Engelse leger, dat er onder andere boter, kaas, sigaretten, ham, thee en koffie opsloeg.
Leegstand
Na jaren van verwaarlozing en leegstand werd het beschermde monument in 2001 verkocht aan de privé-investeerder nv Montevideo (THV Montevideo). Projectontwikkelaars beten echter hun tanden stuk op het stukje maritiem verleden, waarbij vooral de eis om het karakter van de magazijnen te bewaren een hinderpaal bleek. In 2019 werd deze impasse onderbroken toen projectontwikkelaar DCA besloot de uitdaging aan te gaan om de Montevideo-pakhuizen in ere te herstellen. Het ontwerp werd toevertrouwd aan M2 Architecten en Callebaut Architecten.
Restauratie van het monument
Het restauratiedossier omhelsde de globale binnen- en buitenrestauratie van de magazijnen, verdeeld in vier delen: gevels, daken, interieur en structuur (staalconstructie en consolidatie funderingen).
Voorafgaand aan de restauratie werden verschillende vooronderzoeken uitgevoerd om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de parameters die van invloed waren op het gebouw. Deze onderzoeken omvatten o.a. DRMS-metingen op het baksteenmetselwerk, onderzoek naar diverse voegsamenstellingen en kleurhistorisch onderzoek om de verschillende afwerkingslagen van de poorten, ramen, schilderlagen op het staal en de natuursteen te identificeren. Bijkomend vertoonden de gevels enkele oude zettingscheuren, waarvoor een stabiliteitstechnisch onderzoek werd uitgevoerd. Dit was sowieso noodzakelijk vanwege de toevoeging van een ondergrondse laag onder het monument.
Het vooronderzoek naar de staalconstructie was het belangrijkste aandeel binnen de vooronderzoeken. Uit een uitgebreid metallurgisch onderzoek bleek dat het om een lasbaar staal ging, vergelijkbaar met het huidige conventionele S235-staal. Dit is vrij uitzonderlijk voor een staalconstructie daterend uit het einde van de 19e eeuw. Uit de verschillende vooronderzoeken kon geconcludeerd worden dat de staalconstructie in relatief goede staat was en omwille van het waardevol gegeven, werd geopteerd om het bestaande staal maximaal te behouden en te restaureren.
De volledige staalconstructie werd als een meccano-systeem gedemonteerd en behandeld in een atelier. Na de uitvoering van de bouwput, werd de volledige constructie opnieuw gemonteerd en verankerd aan de nieuwe betonnen vloerplaat. De restauratiefilosofie was gericht op het maximaal behoud van het bestaande materiaal. Zo werden de originele klinkers hergebruikt voor de aanleg van het binnenplein, kregen de gietijzeren kolommen en dakspanten een grondige opknapbeurt, keerde het gevelmetselwerk terug in zijn originele staat en werden de kenmerkende houten poorten als vanouds hersteld. De oude sheddaken werden vernieuwd naar de huidige eisen van energieprestaties en wind- en waterdichtheid, met behoud van het historische karakter.
Hybride werkplekken
De Montevideo magazijnen werden met respect voor hun bouw- en geschiedkundig karakter gerenoveerd tot flexibele kantoorplekken, met een ondergrondse parking en 12.000 m² aan commerciële en professionele ruimtes. Het Montevideo-project belooft niet alleen een kantoorruimte te zijn, maar een centrum van innovatie en samenwerking. Van flexibele werkplekken tot karaktervolle vergaderruimtes en evenementenlocaties, het project biedt een veelzijdige omgeving die perfect is afgestemd op de behoeften van moderne bedrijven en professionals. Onder meer het bedrijf achter het muziekfestival Tomorrowland zal er zijn intrek nemen.
