Hotel Dumont

Na een besloten ontwerpwedstrijd werd ons team i.s.m. ZOOM architecten geselecteerd om op de site van het neogotische Hotel Dumont een (semi)publiek, herkenbaar ‘Vlaams huis van de letteren’ op te richten voor de organisaties ‘Literatuur Vlaanderen’ en ‘Iedereen Leest’. Een uitdagend en innovatief project. Deze krachtige ambitie werd vertaald in een publiek toegankelijke literaire binnentuin met daarin een centraal gelegen ontmoetingspaviljoen of ‘boekenkast’. Een plek om te lezen en te ontmoeten. Het neogotische huis werd gerestaureerd en heringericht als werkplek met maximaal respect voor het erfgoed.

Sleutelwoorden in het basisconcept zijn openheid, integrale toegankelijkheid en duidelijke circulatiestromen om zo een doorwaadbaar perceel voor de stad te creëren.

Het binnengebied openen

Een belangrijk aspect van de restauratie was het slopen van de aanbouwen en uitbreidingen van de jaren 50 of 80. De site was praktisch volledig dichtgebouwd, waardoor de kwaliteit van het binnengebied grotendeels verdwenen was. Door de sloop van de aangebouwde uitbreidingen werd het waardevolle gebouw morfologisch voor een belangrijk deel terug naar zijn oorspronkelijke toestand uit 1879 gebracht en heeft de imposante achtergevel zijn statigheid van weleer terug.

Het nieuwe ontwerp voor de achtergevel bestaat uit twee elementen, welke teruggrijpen naar het verdwenen terras en achterbouw, en op hetzelfde moment de verbindende factor willen vormen met het reeds in een vorige periode geïntegreerde modernistische raam. Van deze twee elementen is op dit moment enkel het nieuwe stalen raamgeheel uitgevoerd, welke in zijn principes van geleding, positie en zelfs materialiteit teruggrijpen naar het oorspronkelijke schrijnwerk en de verhoogde terrasstructuur met glazen afdak. De vormelijke herneming van de achterbouw in eenzelfde materialiteit is doorgeschoven naar een volgende fase.

Bovendien werd door de sloop van de aangebouwde bijgebouwen de potentie van het binnengebied opnieuw inzetbaar.

De literaire binnentuin

Het vrijgekomen binnengebied – volledig ommuurd door de bakstenen tuinmuren – werd getransformeerd tot een publiek toegankelijke literaire binnentuin met daarin een centraal gelegen ontmoetingspaviljoen of ‘boekenkast’. Een plek om te lezen, te ontmoeten en te genieten van de groene omgeving. De site kent een publieke toegang aan de Lange Leemstraat en een toegang voor logistiek, personeel en fietsers aan de Van Noortstraat. Verknipte zichtlijnen laten bezoekers al verkennend doorstromen richting het tuinpaviljoen.

De glazen gevel van de boekenkast creëert een maximale relatie tussen binnen en buiten. Niet het glas van de gevel vormt de visuele grens van het gebouw, maar wel de verder liggende bakstenen tuinmuren. De glazen gevel vormt zo bouwfysische grens, maar niet de visuele of gevoelsgrens. Ook in het interieur rond de boekenkast staat de bezoeker in het groen binnengebied. De transparante ontmoetingsbibliotheek is zo een alzijdig en flexibel gebouw dat maximaal uitnodigt om te vergaderen, collecties te ontsluiten, samen te eten en boeken te lezen of verschillende soorten events te organiseren, van recepties tot lezingen en tijdelijke tentoonstellingen.

De tuin betekent ook voor de buurtbewoners een verademing. Door verdamping werkt de weelderige beplanting als natuurlijke airco voor zowel de literaire tuin als haar omgeving. Ze vormt een biotoop voor vele vogels en insecten, en uiteraard ook de stadsmens die hier komt vertoeven. De site vormt een mooi symbiotisch geheel van groen en grijs, van natuur en verharding.

Hotel Dumont

Afgezien van de ingrepen aan de achtergevel en de noodzakelijke herstelwerken om de instandhouding van het pand te waarborgen, werden er voorlopig geen ingrepen gepland aan de buitenschil. Daar het gebouw de mogelijkheid heeft om erkend te worden als monument werd binnen de restauratiestrategie steeds de afweging gemaakt tussen werkzaamheden welke noodzakelijk zijn vanuit de visie van behoud, stabiliteit en huidige ingebruikname en werkzaamheden welke het gebouw ten goede zouden komen maar kunnen uitgesteld worden zonder de huidige functie in het gedrang te brengen. In een latere restauratiefase zullen de buitenschil, het dak en de zolderverdieping gerealiseerd worden.

Aan de binnenzijde werd het gebouw heel pragmatisch aangepakt. Gezien de kamerindeling leende het gebouw zich perfect om er kantoren in onder te brengen, wat historisch sinds de jaren 40 van de 20e eeuw reeds het geval was. De kwalitatieve bestaande ruimtes werden grotendeels behouden en louter opgefrist voor de nieuwe functie als werk- en vergaderruimte, met respect voor het oorspronkelijk plan en zonder dure en tijdrovende structurele werken. Nieuwe ingrepen zijn beperkt gebleven tot de integratie van een lift, het vernieuwen van alle technische installaties en de toevoeging van sanitaire voorzieningen.

Door de grote ruimtelijke kwaliteiten van het gebouw werd een renovatie en interieurproject opgesteld met maximaal respect voor het historische gebouw waarbij we op zoek zijn gegaan naar zeer eenvoudige en reversibele oplossingen om de gewenste moderne technieken te kunnen integreren, de nodige verhoogde vloerbelasting te kunnen realiseren, en de bureauplekken te integreren in de bestaande rijke context van het gebouw. We slaagden erin om organisatorisch de gevraagde werkplekken een plaats te geven op het gelijkvloers en de eerste twee verdiepen van Hotel Dumont waarbij de oorspronkelijke centrale vestibule als verdeelpunt werkt. De bureaus van Literatuur Vlaanderen en Iedereen Leest zijn dus boven elkaar gelegen. Ze horen elkaars aanwezigheid, maar zien elkaar niet. De zolder werd op dit moment enkel casco klaargemaakt voor toekomstig gebruik maar nog niet effectief functioneel in gebruik genomen met uitzondering van de ruimtes welke als technisch lokaal werden ingericht.

Alle nieuwe ingrepen werden binnen eenzelfde vormentaal, materialiteit en kleur vormgegeven. Hierbij werden de kleur zwart, staal en multiplex als ‘key elements’ naar voor geschoven waarbij de nieuwe elementen zich eenvoudig en nederig opstellen naast het reeds rijkelijke bestaande interieur.

Als principe werden functionele sokkels en volumes ontworpen. De sokkels als basis voor de werkplekken waarin alle moderne technieken zijn ingewerkt alsook voor een akoestische ontkoppeling zorgen zodat het contactgeluid verzacht wordt en een aangenaam werkklimaat ontstaat. De volumes enerzijds als sanitaire cel of kitchenette en anderzijds als liftkoker waarbij tevens een verticaal techniekenverloop mogelijk wordt. Deze nieuwe ingrepen staan los van de bestaande structuur en zijn daardoor makkelijk te verwijderen waardoor een flexibel ruimtegebruik mogelijk blijft en het gebouw niet gehypothekeerd wordt voor de toekomst.

Ook andere nieuwe elementen zoals het schrijnwerk, de verlichting en de nieuwe vloer in de koetsdoorrit werden in eenzelfde gamma aan zwarttinten uitgevoerd.

Bestaande historische houten lambriseringen en plafonds werden gereinigd, hersteld en aangevuld waar nodig. De originele parketvloeren ondergingen hetzelfde lot en de zones waar deze verdwenen waren werden naar eenvoudig historisch model gereconstrueerd. Ook de trap werd gestabiliseerd en gereinigd waarbij de aangetaste kleuring en patinering opnieuw werden aangevuld tot een visueel geheel. Voor de wanden werd het historisch duaal kleurenschema hersteld waarbij de kleuren op de muren steeds referentie vinden in de polychromie van de houten plafonds en bijhorende steunconsoles. Hierbij werden de bijhorende sjabloonschilderingen in de koetsdoorgang en vestibule nog niet hernomen maar werden de gemaakte vrijleggingen wel behouden als getuige en zichtbare herinnering aan het eens rijkere interieur. Voor de haarden waarbij uit vooronderzoek een zeer rijkelijk decoratief afwerkingsschema werd teruggevonden werden nog geen ingrepen uitgevoerd. Deze werden wel ingezet voor de integratie van de verluchting en zullen nog verder afgewerkt worden met details in zwart staal.