Begijnhof Ter Hoyen

Het Beggaconvent en de Infirmerie, gelegen in het historische Begijnhof Ter Hoyen in Gent, zijn na een periode van stilstand en een ernstige brand, momenteel het onderwerp van een restauratie- en herbestemmingsproject. Dit project, dat deel uitmaakt van het beschermde Unesco-werelderfgoed, belooft een unieke combinatie van geschiedenis, architectuur en collectieve huisvesting te worden.

Locatie Gent
Programma Collectieve huisvesting
Opdrachtgever MM Estate Group
Status In aanbesteding
Periode 2023 ― heden

IN SAMENWERKING

Architect Derveaux Architecten
Renders Studio Elvis
BEGIJN EXT1 012

Het Begijnhof Ter Hoyen, ook wel bekend als het Klein Begijnhof, is een historische plek aan de rand van de middeleeuwse binnenstad. Het dateert uit 1235 en werd opgericht door de Gravin van Vlaanderen, Johanna van Constantinopel, kort na de oprichting van het Groot Begijnhof. In tegenstelling tot het Groot Begijnhof, was dit begijnhof bestemd voor verarmde edelvrouwen en middenstandsdochters. Meer dan driehonderd ongehuwde vrouwen leefden hier een leven gewijd aan God. Vandaag de dag straalt het Klein Begijnhof nog steeds de sereniteit, harmonie en het besloten karakter van het middeleeuwse begijnenleven uit. Het is het best bewaarde begijnhof van vóór de Franse Revolutie en staat erkend als Unesco-werelderfgoed.

Eind 2023 heeft MM Estate Group de erfpachten verworven over het Beggaconvent en de aangrenzende Infirmerie met bijgebouwen. Geïnspireerd door de historische invulling van begijnhoven, met zijn diverse woningen en kamers rondom een centrale, gemeenschappelijke plaats, is de visie ontstaan om een collectieve huisvesting te creëren voor binnen- en buitenlandse academici, zoals onderzoekers en doctorandi, die voor een middellange termijn in Gent verblijven. Dit project vormt een laatste schakel in de decennialange heropwaardering van het begijnhof, waarbij zowel de historische waarde als de architecturale schoonheid behouden blijven. Callebaut Architecten, in samenwerking met Derveaux Architecten, is verantwoordelijk voor de herbestemming van deze historische panden.

Unieke plaats met historische betekenis

De gebouwen bevinden zich op een bijzondere locatie binnen het begijnhof, vlakbij de Onze-Lieve-Vrouw ter Hoyekerk en grenzend aan de restanten van de 14e-eeuwse Gentse stadsmuur. De weermuur met bijhorende uitkijktoren is een relict dat er vandaag nog staat en herinnert aan het roemrijke Gentse verleden. Een uiterst zeldzame herinnering.

Het Beggaconvent en de Infirmerie, hoewel in erbarmelijke staat, hebben een rijke geschiedenis. Ze zijn door de eeuwen heen uitgebreid, aangepast en dienden verschillende functies. De gelaagdheid van deze gebouwen vertelt niet alleen het verhaal van het begijnhof, maar ook van de stad Gent, van de industrialisatie tot de teloorgang en de wederopstanding van het stedelijk weefsel. Anders dan historiserende ideaalrestauraties, die teruggrijpen naar een vermeende glorieuze periode, zijn deze gebouwen uniek vanwege hun imperfecties en aanpassingen uit het verleden. Ze tonen hoe het begijnhof zich in de verschillende stadia van zijn bestaan heeft ontwikkeld naar stijlen, gebruik en samenwerkingen. Kortom, deze plek is een waardevolle getuige van de dynamische bouwevolutie in Gent.

Unieke gemeenschapsinvulling

De herbestemming van het Beggaconvent en de Infirmerie tot een collectieve huisvesting voor binnen- en buitenlandse academici sluit naadloos aan bij de oorspronkelijke geest van gemeenschappelijk wonen en werken. De kenmerkende plattegrond, de dragende structuur en de huidige indeling van de gebouwen vormen het fundament voor de herinrichting volgens het vooropgestelde programma. De evenwichtsoefening tussen de invulling van studio’s en kamers binnen de bestaande structuren resulteert in vier clusters met elk een eigen identiteit. Hierbij worden woonunits van uiteenlopende omvang, met diverse voorzieningen en toegankelijkheidsopties, afgewisseld met gemeenschapsvoorzieningen die de ruimtelijke samenhang van de gebouwen ondersteunen, de cultuurhistorische waarde respecteren en het binnengebied opwaarderen.

Het ontwerp van dit project weerspiegelt de architecturale vorm van begijnhoven, die wordt gekenmerkt door meerdere binnenplaatsen, een centrale kerk en de harmonieuze mix van gemeenschappelijke gebouwen en individuele woningen.

Restauratie

Het doel van de restauratie is om vanuit conservatieoogpunt en ingebruikname, het bestaande gebouw duurzaam te restaureren, met maximaal behoud van de originele materialen en elementen.

De restauratiewerkzaamheden focussen zich voornamelijk op het oplossen van de stabiliteitsproblemen, het herstellen van de bestaande structuren, gevelsanering en de restauratie van de kapconstructie. De waardevolle elementen in het interieur, zoals historische trappen, ramen, deuren, kasten en betegeling, worden behouden of teruggebracht naar het originele model. Naast maximaal behoud van de bestaande elementen, wordt er bijzonder veel aandacht besteed aan energie-performantie, het hedendaags gebruikscomfort en toegankelijkheid. Het programma wordt zorgvuldig in het gebouw geïntegreerd. De inrichting van de studio’s wordt op een zelfstandige manier in de cellen ingepast, zodat het gebruik het erfgoed niet onomkeerbaar beschadigt. Bovendien worden de gebouwen niet alleen via de binnentuin ontsloten, maar ook via de huidige parkeerplaats met de aanleg van een fietsenstalling. Dit project vormt een nieuwe schakel binnen het begijnhof en zal een nieuw (internationaal) doelpubliek verwelkomen, met respect voor de omwonenden.

De herbestemming van het Beggaconvent en de Infirmerie is mogelijk dankzij de financiële steun van het Agentschap Onroerend Erfgoed, verkregen via de oproep 2024. Deze oproep richtte zich op totaalprojecten of volwaardige deelfasen van grotere projecten met de focus op het bestemmen van onroerend erfgoed naar woonfunctie.